Bavê Serbest
Zayȋnê şeş- sed salȋ berê Hȋrodot dȋroknasê Yȗnanȋ di pirtȗka xwe ya dudwan de, li ser jiyan ȗ hişmendiya feylesȗfê Yȗnanȋ Ȋsob diaxive ȗ dibêje: Ȋsob di pêşya temenê xwe de bende bȗ, lê zanyarȋ ȗ hişmendiya wȋ di rojên pêşȋn de ji temenȋ wȋ hate ber ҫavan. Ȋsob mirovekȋ form e ȗ bêpergêliya wȋ pir nexweşik bȗ, ҫawa serê wȋ mezin ȗ dirêj bȗ, bejin kin ȗ zik tilêr bȗ, ziman pelt ȗ ҫav şaş bȗ, bi hemȋ awayên xwe bê pergêl ȗ bengȋnȋ bȗ ȗ jiber rengê wȋ yê reş wek Efrȋqiyan jê re digotin Ȋsob (Esyȗbȋ).
Dema ku xewacê wȋ ew anȋ firotinê bi du bendeyên dȋre mȋrekȋ bi navê Gizȋnfon ew bazar kirin, ȗ ji xewacê wan: Gelo evana ҫawane ,ȗ ji herdȗ hevalên wȋ re got: Hȗn ҫi karȋ zanin bikin.
Gotin: Em her karȋ zanin heman pirs ji Ȋsob kir .
Got: Tiştekȋ nizanim ji ber herdȗ hevalên min kar ji mire nehştin . Bi vê bersevê Gizȋnfon nas kir ku razek li pey heye. Başe heger keysa te lê bê tê nereve? Başe ma te bihȋstiye ku keysa ҫȗkê rikeyê lê bê wê nereve? Dȋsan Gizȋnfon jê pirsȋ heger ez karekȋ bidim ber te, tê cihê ewlekarȋ ȗ behweriyê be? Got :Belê ez ê rastego bim ger tu min bikirȋ yan na. Forma te nexweşik e. Belê feylesȗf mirovan bi hişmendiya wan dinirxȋnin ne bi reng. Gizȋnfon nas kir ku Ȋsob mirovekȋ hişmend e, paşê ew kirȋ.
Dema ҫȗ malê xêzana wȋ ji forma Ȋsob ya nexweşik veciniqȋ ȗ got: Ev ҫi hovê qereҫiyan te ji min re anȋ , lê Gizȋnfon got: Na na delala min ew bi xwe westiyayê rê ye ȗ pir hişmend e tê pê re hêsabȋ em ê bi wȋ dilniya ȗ dest kewlȋ bin. Ȋsob hat sitȗbarkirin bi miqatebȗna baxê ȗ bȗ cê behwerȋ ȗ ewlekaryê li ba mȋrê xwe, ji ber vê yekê herdȗ hevalên wȋ lê bi gir ȗ kȋn bȗn, ҫavreşȋ avêtinê ketin nava hewildan pȋlan faq ȗ davên xerab ku li riya Ȋsob vedan, navê yekȋ ji wan Agasobosbos bȗ .
Lê behre ȗ hişmendiya Ȋsob ҫawa eşkere bȗ ȗ derkete holê . Careke kodek hejȋrên nȗderketȋ ji Gizȋnfon re hatin, gote bendeyn van hejȋran deynin ser masê kêlȋkekê ez ê dakevim serşokê canê xwe bişom paşê ez ê hejȋran bixum. Dema Gizȋnfon pişt da wan herdȗ bendeyên hevalên Ȋsob hejȋr xwarin, dema Gizȋnfon ji serşokê derket herdwan tilyên xwe ber bi Ȋsob vekirin bi hev re gotin: Ewȋ hejȋr xwarine, ȗ bi qamҫiyan li Ȋsob dan, ferestin ji Ȋsob re nema bi lezgȋnȋ xwe avête ser herdȗ pêyên
Gizȋnfon ȗ maҫ kirin got: Kêlȋkekê derfetê bide min. Gizȋnfon got: Bêje bi lez. Ȋsob kodek vala anȋ ȗ tilya xwe xist gewrya xwe (qirrik) ȗ verişya got: Temaşe bikin ka hejȋr tê de hene yan na, ȗ tiliya xwe ber bi wan de vekir ȗ got: Bera ew jȋ mȋna min bikin. Lê wana di pêşȋn de erê nekirin ser daxwaza Ȋsob. Gizȋnfon ew neҫar kirin ȗ got: pêwȋst e ku hȗn jȋ mȋna wȋ bikin. Dema ku ew jȋ verişyan Gizȋnfon dȋt ҫawa perҫê hejȋran ji devê wan têne xwarê, Wê gavê hişmendiya ȋsob xweş hate ber ҫavan, ȗ bȗ mȋna şêwirdarekȋ zana ji bo mȋrê xwe.
Çawa deng bi Ȋsob ket ȗ bȗ feylesȗfekȋ navdar ne tenê li ser asta bajêr belê li tevaya welêt bi giştȋ .
carekê qiralê Lȋdya (kurtosis) bi riya şandekê gef li cigirên bajarê Samos xwarin ȗ doza dana bacê li wan kir got: Heger nedin bi aştiyane ez ê welatê wan tevȋ dagir bikim ȗ rȗsipyên bajarê we tev bibin dȋl li ba min. Wê hingê kubox ȗ zanyarên bajêr tev civyan da ku bighên biryareke giştȋ ҫawa berevaniyê di ber welat de bikin ȗ arȋşeyê bi aştiyane ҫareser bikin ȗ bi ҫi awayȋ. Bi giştȋ tevan dȋtin ku artêşa wan ne himberȋ artêşa qiralê Lȋdya ye pêwȋst e ku bi aştiyane welêt radestȋ qiral Lȋdȋ bikin. Wê hingê Gizȋnfon axivȋ ȗ got: Çi raya we ye ku bendeyekȋ min heye pir hişmend ȗ zanaye danê sibe ez ê wȋ bȋnim vê derê bera ew jȋ raya xwe bêje ȗ dibe ku ҫareseryeke din ji vê pirsgirêkê re hebe. Tevan erê kirin ser pêşinyara Gizȋnfon. Roja didwan Ȋsob hate civakê di nava wan de rawestiya ȗ got: Gelȋ zanyar, kubox ȗ rȗsipyên bajarê Samos ȋro du rê li pêşiya me hene, yek jê di pêşȋ de pir fireh, hêsa ȗ aram e, lê li dawȋ tev xark kelem ȗ azarî ye ew rê jȋ riya ku em xwe bi aştiyane radestȋ neyar dikin. Riya dî di pêşȋ de pir zirav ȗ tenge tev zor ȗ aloz e, lê li dawȋ firehȋ ȗ xweşî ye, ew jȋ riya berxwedan ȗ berevaniyê ye ku em di ber welatê xwe de bikin. Wê hingê raya teva hat guhertin ȗ berevanȋ di ber qada xwe de kirin ȗ êrȋşkar şikandin, Bi vê pilana hişmend Ȋsob deng pêket ȗ azad bȗ, ȗ wê gavê bȗ şêwirdarê qiralê welêt bi giştȋ.
